NATO’nun bugünlerde önemli mesai konularından biri, görev süresi bu yıl dolacak Genel Sekreter Jens Stoltenberg’in yerine kimin geçeceği. Bu göreve en yakın isim; ABD, İngiltere, Fransa ve Almanya gibi önde gelen müttefiklerin desteğini alan Hollanda Başbakanı Mark Rutte.
Türkiye ve Macaristan ise henüz Rutte için destek açıklamadı. Ankara, yeni genel sekreterin “terörle mücadeleyi” ve “ittifak içi silah satışına ilişkin kısıtlamaların kaldırılmasını” öncelikleri arasına almasını istiyor.
Stoltenberg’in 2 kez uzatılan görev süresi, 1 Ekim 2024’te doluyor.
32 üyeli NATO’da genel sekreterlik görevi için en güçlü aday olarak öne çıkan Rutte’nin yanı sıra Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Ioannis ve Estonya Başbakanı Kaja Kallas‘ın da adı geçiyor.
NATO Genel Sekreteri, oy birliğiyle seçiliyor.
Türkiye’nin yanı sıra Macaristan’ın da yeni genel sekreterden beklentileri var.
Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto, geçen ay yaptığı açıklamada, ülkesinin Rutte’ye onay vermesinin söz konusu olmadığını söylemişti.
Bakan Szijjarto, Rutte’yi veto etmelerinin nedeninin Hollanda Başbakanı’nın 2021’de yaptığı “Uzun vadeli amacımız Macaristan’ın dizleri üzerine çökmesini sağlamak” şeklindeki açıklama olduğunu belirtmişti.
Türkiye taleplerini sıraladı
Türkiye ise Rutte’nin adaylığı konusunda henüz kararını vermedi. Hollanda Başbakanı, geçen ay Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile yüz yüze, 31 Mart gecesi de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile telefonda görüşerek destek istedi.
Erdoğan-Rutte görüşmesi sonrası İletişim Başkanlığı’ndan yapılan açıklamada, Türkiye’nin yeni genel sekreterin belirlenmesinde hangi ölçütleri takip edeceği kamuoyuna duyuruldu.
Bu ölçütler arasında en öne çıkan unsur “terörle mücadele”.
Türkiye’nin girişimleri sonunda NATO geçen yılki zirvesinde “Terörle Mücadele Özel Temsilcisi” atamış ve bu konuda özel toplantılar düzenlemişti.
Türkiye’nin ikinci önemli beklentisi, yeni genel sekreterin ittifakın birliğini güçlendirmesi ve NATO’nun asli rolüne öncelik vermesi.
İttifakın temel değerlerine ve yerleşik uygulamalarına bağlılık konusunda ikna edici taahhütler duymak isteyen Türkiye, Rutte’den, müttefikler arasındaki savunma ticaretinin ve yatırımının önündeki engellerin ortadan kaldırılması konusunda da aktif olmasını bekliyor.
NATO üyesi ülkelerin liderleri Temmuz 2023’te Vilnius’ta düzenlenen zirvede bu konuda taahhütte bulunmuştu.
Ancak aralarında Almanya’nın da olduğu bazı müttefik ülkeler Türkiye’ye silah satışı konusunda kısıtlamaları sürdürüyor.
Almanya; en son İngiltere, İtalya ve İspanya ile birlikte geliştirdiği Eurofighter savaş uçaklarının Türkiye’ye satışını engellemişti.
Türkiye’nin yeni genel sekreterden bir başka beklentisi de Avrupa Birliği (AB) üyesi olmayan müttefiklerin duyarlılıklarını dikkate alması.
Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya girmesinin ardından ittifaktaki AB üyesi ülke sayısı 23’e çıktı.
İki kurum arasında son dönemde iş birliği arttı.
Türkiye, özellikle Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin (GKRY) NATO operasyonlarına AB şemsiyesi altında katılmasına karşı çıkıyor.
İletişim Başkanlığı’ndan yapılan açıklamada, Erdoğan’ın Rutte ile görüşmesinde bu beklentileri dile getirdiği ve “bu ilkeler ışığında Türkiye’nin bu konudaki kararını stratejik akıl ve hakkaniyet çerçevesinde vereceğini söylediği” kayda geçirildi.
Brüksel’de müzakereler devam edecek
Yeni genel sekreter seçimi, bugün ve yarın toplanacak olan NATO dışişleri bakanlarının gündeminde olacak.
Toplantıda Türkiye’yi temsil edecek Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın Brüksel’de İngiltere Dışişleri Bakanı David Cameron ve Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock ile ikili görüşmeler yapması öngörülüyor.
Türkiye, 2009-2014 arası NATO Genel Sekreteri olarak görev yapan eski Danimarka Başbakanı Anders Fogh Rasmussen’in seçimi sırasında itirazlarını dile getirmiş ve uzun müzakereler sonrası bazı diplomatik kazanımlar karşılığında vetosunu kaldırmıştı.
Rasmussen’e onay karşılığında Türkiye, NATO Genel Sekreter Yardımcılığı pozisyonlarından birini almış ve NATO komuta merkezine bir Türk komutanın atanmasını sağlamıştı.
Hedef Washington Zirvesi’nde yeni genel sekreteri açıklamak
NATO’nun hedefi müttefikler arasındaki görüşme ve müzakerelerin, yeni genel sekreterin isminin 11-12 Temmuz’da Washington’da yapılacak 75. yıl zirvesinde açıklanmak üzere bir an önce sonuçlanması.
Ancak Macaristan’ın katı duruşunu değiştirmemesi durumunda başka bir adayın üzerine yoğunlaşılabilir, süreç uzayabilir.
Türkiye de bu süreci yakından izleyecek, gelişmelere göre tavrını netleştirecek.
